Zakliczyn 

Stolica naddunajeckiej gminy położona w Kotlinie Zakliczyńskiej przy skrzyżowaniu dróg  krajowych o numerach 980 Jurków – Biecz i 975 Wojnicz – Nowy Sącz. 

Na skrzyżowaniu bezkolizyjnym (rondzie) do centrum miasteczka udajemy się w kierunku zachodnim, by po 2 minutach być na centralnym, największym na Pogórzu, zrewitalizowanym w latach 2019 – 22, placu miejskim z charakterystyczną bryłą XIX wiecznego ratusza w centralnej części Rynku, który jest siedzibą Zakliczyńskiego Centrum Kultury. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zakliczyn jest najmniejszym miastem Małopolski, w zwartej zabudowie mieszka tu niespełna 1600 osób, ale za to jednym z najruchliwszych miasteczek w Polsce. Dzięki historycznie ugruntowanej marce handlowej, Zakliczyn jest ulubionym miejscem robienia zakupów przez mieszkańców regionu. Szczególnie gwarno jest tu w środy –  dniu tradycyjnego jarmarku zakliczyńskiego. Duszę handlową miasteczka widać też w piątki i soboty, gdzie na Rynku w licznych punktach handlowych i przy straganach kupieckich roi się od klientów.

Choć nazwa miejscowości Zakliczyn ma relatywnie krótka metrykę, bo pojawia się w 1558 roku – za sprawą Spytka Wawrzyńca Jordana, który nadaje nazwę i statut miastu lokowanemu na terenie dotychczasowej, benedyktyńskiej miejscowości o nazwie Opatkowic – to historia odnotowuje pierwsze informacje o osadzie nad Dunajcem w roku 1105 za sprawą legata papieskiego Idziego. Autor notki nazywa osadę po prostu Dunajec i pisze, że od 1086 roku jest własnością benedyktyńską. Kolejne wzmianki datowane są na rok 1215 za sprawą biskupa krakowskiego Wincentego Kadłubka  i dotyczą również spraw kościelnych, tym razem związanych z dziesięciną należną Kapitule Krakowskiej od dziewiętnastu wsi należących do opola czchowskiego. Późniejsze notki mówią o tym, że miejscowość będąca na początku istnienia własnością rodu Gierałtów – Ośmiorogów nazywała się Goluczyn.  Potem, gdy wdowa po Pakoszu oddała miejscowość benedyktynom tynieckim, jej nowa nazwa to Opatkowice funkcjonująca historycznie do daty lokacji miasta prywatnego. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Po lokacji, miasteczko przeżyło gwałtowny rozkwit gospodarczy wynikający z rozwoju rzemiosła i handlu. Właściciele Zakliczyna – najpierw benedyktyni a potem możni melsztyńscy – doskonale wykorzystali położenie miejscowości na skrzyżowaniu szlaków handlowych i pielgrzymkowych krzyżujących się na linii wschód – zachód i północ – południe. Przez Zakliczyn biegł najbardziej znany europejski szlak pielgrzymkowy, sięgająca swoja historią IX wieku, tzw. Droga św. Jakuba. W 1987 roku Rada Europy uznała ten prowadzący przez cała Europę (od Odessy do Santiago de Compostela), za pierwszy Europejski Szlak Kulturowy, który w roku 1993 został wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.  Zakliczyn ma też inne powody do dumy historycznej. W 1622 roku został założony tu pierwszy na ówczesnych ziemiach polskich zakon kontrreformancki Ojców Franciszkanów Mniejszych – działający do dziś i będący od 4 października 2008 roku – dnia imienin patrona św. Franciszka – siedzibą drugiej zakliczyńskiej parafii. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wspomina się też, że w Zakliczynie zatrzymali się na postój w 1683 roku wojska powracające z Odsieczy Wiedeńskiej z Janem III Sobieskim na czele. Miejscem upamiętniającym to wydarzenie jest kapliczka Matki Bożej Królowej Polski przy ul. Malczewskiego, u stóp której zostali pochowani ci rycerze, którzy zmarli w wyniku wycieńczenia i chorób. Do Zakliczyna lgną też artyści. Na początku XX wieku postacią często przemierzającą zakliczyński Rynek był Jacek Malczewski, który na pamiątkę związku z Zakliczyńską Ziemią podarował miastu swój autoportret, do dziś eksponowany w reprezentacyjnej sali Urzędu Miejskiego. Bywało, że wśród kupców pojawiał się światowej sławy kompozytor i dyrygent prof. Krzysztof Penderecki – właściciel dworu szlacheckiego w Lusławicach i twórca Europejskiego Centrum Muzyki. 

Niestety, nie omijały Zakliczyna nieszczęścia; epidemie, najazdy obcych wojsk, zawieruchy rewolucyjne, pożary. Mimo to – być może właśnie dlatego – miasteczko podnosiło się z upadku i rozwijało. Tak było w ostatnim stuleciu. Najpierw przyszła radość z odzyskania niepodległości w 1918 roku, potem utrata w 1934 roku praw miejskich, a pięć lat później agresja hitlerowska po której "wymiotło z miasteczka" społeczność żydowską, stanowiącą jeszcze w 1939 roku 25%  dwutysięcznej społeczności Zakliczyna. Niemcy, na terenie przylegającym od północy do obecnej ul. Piłsudskiego, założyli getto dla miejscowych i przesiedlonych z okolicznych miasteczek. Latem 1942 r. żydowską ludność wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu. Na skwerze przy dawnej bramie do getta na ul. Piłsudskiego 26 stycznia 2023 roku, w przeddzień Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, w Zakliczynie przy ul. Piłsudskiego odbyło się uroczyste odsłonięcie Pomnika Pamięci Żydów i Polaków żydowskiego pochodzenia.

W okolicach Zakliczyna bardzo aktywnie działały oddziały partyzanckie, stąd też w samym miasteczku AK urządziła kilka punktów kontaktowych i koordynacyjnych, jednym z takich punktów był dom  „Pod Wagą” przy ul. Mickiewicza 23. 

Różne były oblicza okresu powojennego. Czasy powojennego niepokoju, wprowadzanie systemu władzy socjalistycznej i jej stopniowe zanikanie od lat 70-tych, po czasy I i II „Solidarności” i wreszcie  odbudowy samorządu lokalnego po roku 1989. Począwszy od lat 70-tych XX wieku, Zakliczyn zmieniał oblicze, unowocześniał infrastrukturę zachowując jednocześnie historyczny układ urbanistyczny. Pozostałością tego układu urbanistycznego są, nieliczne już niestety domy drewniane, które budowane były w unikatowy sposób, na dziewięciu słupach z zastrzałami, skutkiem czego układ ścian zrębowych był całkowicie swobodny, niezależny od konstrukcji dachowej i mógł być dowolnie zmieniany bez naruszania dachu. Trzy zewnętrzne, ozdobne, słupy stanowią podcienia (przy ulicy Mickiewicza tzw. "wysokie podcienia") i tworzą zabudowę zbliżoną do dawnego budownictwa małomiasteczkowego, która istnieje jeszcze w Czchowie, Ciężkowicach, Lipnicy Murowanej czy Lanckoronie. 

Godnymi uwagi są zakliczyńskie budowle sakralne. Jednym z najpiękniejszych kościołów barokowych w regionie jest kościół parafialny p.w. św. Idziego opata przy ul. Mickiewicza. Zwrócić uwagę należy na północna kaplicę, w której część wyposażenia pochodzi z melsztyńskiego zamku. Na dziedzińcu kościelnym znajduje się kamienny pomnik Jana Pawła II – Honorowego Obywatela Gminy Zakliczyn i Patrona miasta. W południowo-wschodniej części miasteczka, przy ul. Klasztornej znajdują się zabudowania klasztorne Franciszkanów z pięknie, również w barokowym stylu, wyposażonym kościołem parafialnym p.w. Matki Bożej Anielskiej. We wnętrzu kościoła, przy ścianie nawy północnej, znajduje się marmurowy nagrobek Zygmunta Aleksandra Tarły. Obok tego nagrobka zobaczymy ołtarz bł. Krystyna Gondka - franciszkanina, rodaka Ziemi Zakliczyńskiej .  Na dziedzińcu klasztornym znajduje się replika groty Matki Bożej z Lourdes. 

Na terenie Zakliczyna znajdują się dwie kwatery wojenne z okresu I wojny światowej; jedna oznaczona nr 294 na cmentarzu parafialnym oraz druga oznaczona nr 293 przy drodze do Kończysk za obiektami Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zakliczynie – to cmentarz żołnierzy narodowości żydowskiej. To nie wszystkie atrakcje historyczne, kulturowe i turystyczne miasta, które ponownie szczyci się takim statutem od 1 stycznia 2006 roku. Popularny ośrodek handlowy, centrum administracyjne Gminy składającej się z 24 miejscowości, polska stolica fasoli „Piękny Jaś”, prężnie działające organizacje pozarządowe, w tym gospodarstwa agroturystyczne, to kolejne atuty miasteczka zlokalizowanego w Kotlinie Zakliczyńskiej. 

Bieśnik 

Miejscowość położona w paśmie północnego części wzniesień Pogórza Ciężkowicko – Rożnowskiego, przy drodze krajowej nr 975 Wojnicz – Zakliczyn – Nowy Sącz, około 4 – 5 km na południe od Zakliczyna, znakomicie nadaje się do wędrówek pieszych.

 

Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne PTTK - zielony - Czchów - Ruda Kameralna - Mogiła(503m npm) - Styr (472m n.p.m.) - Sucha Góra (400m n.p.m.) - Polichty – Gromnik oraz czarny - Styr (472m n.p.m.) - Jamna (530m n.p.m.). Można również wybrać się tutaj na wycieczkę rowerową, jeśli wynajmiemy kwaterę w jednym z gospodarstw agroturystycznych w pobliskich Kończyskach, Borowej, Paleśnicy czy w bacówce uniwersyteckiej w Jamnej.  Atrakcją przyrodniczą jest rezerwat "Styr", który obejmuje wzniesienie góry Styr z fragmentami pierwotnej buczyny karpackiej w formie pogórskiej oraz malowniczy przełom Paleśnianki.

 

W rezerwacie znajduje się nieczynny kamieniołom "Bodzanty" z piaskowcem godulskim eksploatowanym podczas I wojny światowej. Występują tutaj też złoża wód mineralnych (solanek o niewielkim stopniu stężenia), natomiast piękne lasy obfitują w grzyby i jagody.

 

 

4 marca 2023 roku otwarto w Bieśniku nowoczesną świetlicę wiejską na którą zaadoptowano budynek byłej szkoły. 

 

 

Pierwsza wzmianka na temat Bieśnika -  miejscowości pięknie położonej na zboczach Pogórza Ciężkowicko – Rożnowskiego – pochodzą z wczesnych źródeł kościelnych i dotyczą przynależności do parafii, a co za tym idzie, obowiązku łożenia na utrzymanie Kościoła. W przypadku zwykłych, prostych ludzi była to dziesięcina. Data 1215 pod którą żyjący w XV wieku Jan Długosz wymienia nazwę miejscowości Bieśnik -  jak zresztą kilkudziesięciu okolicznych wsi - jest pochodną wiedzy, jaką słynny historyk zaczerpnął najpewniej z kronik mistrza Wincentego Kadłubka, który jako biskup krakowski w latach 1208 -18, wiedzę taką posiadał. 

 

Bieśnik w obiektywie Stanisława Kusiaka

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Borowa 

 

 

 

Miejscowość malowniczo położona w paśmie wzniesień Pogórza Ciężkowicko – Rożnowskiego z masywem Mogiły od północnej strony Borowej. Do Borowej jadąc drogą nr 975 Zakliczyn – Nowy Sącz, skręcamy na drogę powiatową przed Paleśnicą ( w Bieśniku) w prawą stronę, by po chwili długim podjazdem wspinać się na wzniesienie oferujące turyście piękne widoki na panoramę Pogórza. Jadąc tą drogą na zachód trafimy do Rudy Kameralnej. Z Borowej możemy udać się w kierunku południowym do Dzierżanin, a drogą leśną biegnącą w północną stronę dotrzemy na "Mogiłę" -  miejsce upamiętniające walki partyzantów AK z hitlerowskim okupantem. Na Mogile trafimy na zielony szlak pieszy PTTK, który na zachód doprowadzi nas do Czchowa, a podążając w przeciwnym kierunku udamy się na Styr i Plichty. W Borowej znajduje się świetlica profilaktyczno – wychowawcza prowadzona przez Gminę Zakliczyn. Tereny znakomicie nadają się do wykorzystania pod budownictwo rekreacyjne (domki letnie, dacze). Proponowane formy turystyki to, turystyka rowerowa, piesza i samochodowa. Pobliskie lasy oferują bogactwo grzybów i runa leśnego.

Borowa w obiektywie Stanisława Kusiaka 

Pierwsza wzmianka historyczna o Borowej datowana jest na rok 1370. Archeolodzy odkryli tutaj znaleziska krzemienne, świadczące o aktywności ludzkiej z okresu późnego paleolitu. Na uwagę powinny zwrócić, charakterystyczne dla Pogórza, kapliczki wotywne; szafkowe, słupowe i murowane. 

 

 

 

 

Charzewice 

 

Miejscowość położona na lewym brzegu Dunajca. Przez wieś przebiega droga krajowa nr 980 Roztoka – Jurków, która oddziela południową równinną część miejscowości, od północnej wyżynnej, Pogórza Wiśnickiego. Charakterystycznym wypiętrzeniem Pogórza nad doliną Dunajca jest wzgórze Winnica. Nazwa wzniesienia wynika z tradycji uprawy winnej latorośli przez właścicieli dworu charzewickiego.  Po II wojnie światowej, gdy włości dworskie zostały upaństwowione (lasy i dwór z parkiem) a grunty rolne rozparcelowane, o uprawie i produkcji wina zapomniano na ponad pół wieku. Dopiero w ostatnich latach przypomniano sobie o tym, że Pogórze posiada doskonałe warunki klimatyczne do zakładania winnic. Dziś charzewicka Winnica jest porośnięta krzewami, ale być może znajdzie się ktoś, kto nawiąże do tradycji. 

 

 

 

 

 

 

Pierwsza historyczna wzmianka o Charzewicach pochodzi z połowy XIV wieku (1347 rok) i związana jest z pojawieniem się na tych terenach kasztelana krakowskiego Spycimira, protoplastę rodu Spytków Melsztyńskich. Kasztelan sam pochodzenia niemieckiego – jego korzenie wywodziły się z nad Renu – nabył od rycerza Charza osadę. Wzmiankuje się, że Charzewice zostały założone w XIII wieku przez kolonistów pochodzenia niemieckiego, uczestników wojen polskich z Tatarami. Od połowy XIV wieku miejscowość przechodzi pod władanie Spytków, którzy w jej wschodniej części rozpoczynają budowę zamku Melsztyn. Z czasem ta część Charzewic wyodrębni się w osobną osadę i przyjmie nazwę od zamku. 

Trzeba wspomnieć o ponurej pamiątce z czasów I wojny światowej, z jej początkowego okresu. Prze długi okres czasu roku 1914 Dunajec był naturalną linią frontu oddzielającą wojska rosyjskie od wojsk austro-węgierskich. Wrogie strony usiłowały zdobyć przyczółek na terenie przeciwnika. Tak też było 19 listopada 1914 roku, kiedy doszło do bezpośredniego starcia wojsk w okolicach Gwoźdźca i Charzewic. Bitwa skończyła się krwawym plonem dla obu wojsk. Po jej zakończeniu chłopi zwozili wozami trupy żołnierzy na wzgórze na granicy między wioskami Charzewice i Gwoździec, gdzie pochowano ich w zbiorowych mogiłach. Pomniki – bo takiej powszechnie używa się tu nazwy, to obecnie największy w gminie Zakliczyn cmentarz wojskowy z okresu I wojny światowej i jeden z największych na Pogórzu oznaczony numerami; 288, 289 i 290. 

Utrwalony w pamięci historycznej mieszkańców Charzewic jest ród Meyssnerów – właścicieli tutejszego dworu. Wspomina się o Meyssnerze nie tylko jako zięć znakomitego polskiego malarza Jacka Malczewskiego, ale jako dobrym, dbającym o posiadłość gospodarzu. Przykładem tej aż przesadnej dbałości o las, niech będzie owa anegdotyczna opowieść. Oto, gdy Meyssnerowi złamał się dyszel u wozu służącego do zwózki snopów, to nie pozwolił służbie wyciąć żerdzi ze swojego pięknego lasu, ale zlecał naprawę chłopu. Chłop i tak żerdź cichaczem wycinał z lasu dworskiego aby wymienić dyszel w pańskim wozie, ale przynajmniej dziedzic był spokojny, że to nie ona kazał zrobić. Lasy dworskie słynęły z urody i dobrego drzewostanu. Otoczone tak troskliwą opieką właściciela, podczas II wojny światowej stały się nieograniczonym rezerwuarem surowca dla Niemców. Po zakończeniu wojny zostały upaństwowione i przeszły pod władanie Lasów Państwowych. Jeszcze nie tak dawno od najstarszych mieszkańców Charzewic można było usłyszeć opowiadania na temat Jacka Malczewskiego, którego córka Julia wyszła za mąż za Feliksa Meyssnera. Tego wybitnego polskiego malarza lokalna społeczność uważała za nieszkodliwego dziwaka otaczającego się równie dziwnymi kompanami, słynnymi postaciami polskiego salonu artystycznego początku lat 20-tych XX wieku. Warto przy tym wspomnieć, że bijący rekordy na światowych aukcjach, uwieczniony przez Malczewskiego na płótnie „Pastuszek” to autentyczny pastuch gęsi w dworze teścia w Charzewicach. Dziś po dworze nie ma śladu, choć przetrwał II wojnę i po jej zakończeniu był nawet remontowany, to pod koniec lat 50-tych zdecydowano się go rozebrać. Pozostał fragment parku podworskiego, a na placu dworskim postawiono parterowy budynek szkoły,  3 –klasowa filia Zespołu Szkół w Zakliczynie. 

Obok dworu w centrum wsi jest okazały Dom Strażaka w którym od sierpnia 2006 roku mieści się filia Gminnej Biblioteki Publicznej. Nizinna część Charzewic – Równia – to w przeważającej mierze obszar upraw rolnych. Można tu spotkać charakterystyczne plantacje fasoli „Piękny Jaś” oraz upraw tradycyjnych zbóż i okopowych. Tuż przy rzece Dunajec, za wałem rozpoczyna się królestwo wikliny oraz stawów, pozostałości po eksploatacji żwiru. Brzegi rzeki to ulubione miejsce do biwakowania, a do niedawna również raj dla wędkarzy. 

Złoża żwiru, to największe bogactwo naturalne które miejscowość zawdzięcza Dunajcowi. Od dawna kruszywo było tu eksploatowane do celów gospodarczych, m.in. na słynnej w okolicy „Piątce”. Z pewnością perspektywy Charzewic nie są związane z rozwojem przemysłowym, lecz wykorzystaniem walorów naturalnych do rozwoju usług związanych z turystyką i rolnictwem. Pod względem turystycznym Charzewic do niedawna były ulubionym miejscem dla wędkarzy. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Charzewice w obiektywie Stanisława Kusiaka 

 

Polecamy tą miejscowość dla turystów zainteresowanych wydarzeniami historycznymi (cmentarz wojenny, pobliskie ruiny zamku melsztyńskiego, pozostałości parku dworskiego). To dobre miejsce dla turystyki rowerowej – szczególnie godne polecenia są trasy Charzewice – Faliszewice Kamieniec – Domosławice , Charzewice – Pomniki – Gwoździec lub Charzewic – Melsztyn (drogą gminną na zboczu nad równiną). Ta ostatnia trasa obfituje w znakomite miejsca widokowe na dolinę Dunajca z panoramą Zakliczyna i pobliskich miejscowości. 

 

 

 

 

Dzierżaniny 

 

W Paleśnicy przed kościołem skręcamy w prawo jadąc drogą krajową nr 975 Wojnicz – Zakliczyn – Nowy Sącz i udajemy się poprzez bystry podjazd do góry. Dzierżaniny graniczą od wschodu z Paleśnicą, od północy z Borową i od zachodu z Rudą Kameralną. Miejscowość położona jest na zboczach wzniesień Pogórza Ciężkowicko – Rożnowskiego. Dzięki temu obfituje w piękne punkty widokowe na Pogórza i Beskid Sądecki. Siedzibę ma tutaj parafia z kościołem p.w. Matki Bożej  Królowej Polski i Spółdzielnia Socjalna "Serce Pogórza" w budynku byłej szkoły podstawowej, w którym znajdują się również mieszkania socjalne. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dzierżaniny w obiektywie Stanisława Kusiaka  

 

 

Na północnym zboczu wzniesienia, nieopodal centrum wsi zlokalizowany został cmentarz parafialny z oryginalna kaplicą, która została utworzona z prezbiterium kościoła z Janowic, rozebranego i w części przeniesionego do Dzierżanin. Na uwagę zwracają kapliczki wotywne, w tym ustawiona w centrum miejscowości. Pierwsza wzmianka o Dzierżaninach odnosi się do roku 1307 - jako posiadłości królewskiej, potem miejscowość była własnością możnego w tych okolicach rodu Gieratów Ośmiorogów. Pod względem turystycznym Dzierżaniny nie zostały jeszcze odkryte, mimo iż dysponują nieprzeciętnymi warunkami, nie tylko do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej czy samochodowej. Blisko stąd zarówno do Jamnej, Zakliczyna i nad Jezioro Rożnowskie. 

 

 

 

 

 

Faliszewice 

 

 

Miejscowość leżąca przy zachodniej granicy Gminy Zakliczyn, granicząca od zachodu z Domosławicami i północnego zachodu ze Złotą w Gminie Czchów oraz od północy z Niedzwiedzą w Gminie Dębno. Pierwsze wzmianki historyczne o tej miejscowości pochodzą z końca XIV wieku, choć osadnictwo na tym obszarze sięga czasów znacznie odleglejszych – ludność zamieszkująca te tereny z pewnością miała związki z kulturą celtycką. W średniowieczu wieś była własnością rycerską Jana Grota herbu Rawicz, który w 1486 roku sprzedał ją Spytkowi z Melsztyna. Faliszewice przez całe wieki były traktowane jako wieś służebna parafii melsztyńskiej, a następnie domosławickiej, o czym świadczą zapisy ksiąg parafialnych.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jest to typowa wieś rolnicza, która słynie z sadów czereśniowych. Popularna jest także uprawa owoców miękkich takich jak porzeczki, truskawki oraz maliny. Faliszewice mają spory potencjał turystyczny i wspaniałe walory widokowe. Bardzo polecam turystom rowerowym trasę drogami gminnymi od granicy z Domosławicami przez przysiółek Kamieniec do Melsztyna.  

 

Faściszowa

 

Miejscowość położona we wschodniej części Gminy Zakliczyn po południowej stronie drogi krajowej nr 980.  Podczas badań archeologicznych odkryto w Faściszowej narzędzia oraz naczynia pochodzące z różnych epok: kamienia, brązu oraz żelaza. Najstarsze znaleziska liczą sobie około 5 tysięcy lat. Pierwsze informacje o wiosce pochodzą z kronik Jana Długosza, który posiłkując się danymi Wincentego Kadłubka wymienia i opisuje Phaszczechową. Była to jedna z pierwotnym nazw, która ciągle ewoluowała i tak przez Faszczechową, Fasczechową, utrwaliła się Faściszowa. Na początku XV wieku jest własnością Mikołaja Rogalca herbu Strzemię. Następnie przechodzi we władanie rycerza Jarolda, który jest płatnikiem dziesięciny na rzecz parafii w Opatkowicach (obecnym Zakliczynie). Wiek XVI przyniósł podział Faściszowej pomiędzy kilku właścicieli m.in. Taszyckich, Błońskich, Pileckich i przechodzenie poszczególnych części w różne ręce. Na Faściszowej odciska swoje piętno reformacja i w wieku XVII zamieszkują ją katolicy, arianie oraz kalwini. W 1655 roku rozpoczyna się potop szwedzki, a wojska Karola Gustawa docierają również na południe Polski i w styczniu 1656 roku grabią i palą Zakliczyn, a stacjonują właśnie w pobliskiej Faściszowej. W wieku XIX Faściszowa znajduje się w rękach rodu Komorowskich. Ostatnimi właścicielami dworu w Faściszowej byli Żydzi, jednak na początku XX wieku włości zostały rozparcelowane, a drewniany dwór został rozebrany.

Funkcjonuje tutaj niepubliczna Szkoła Podstawowa im. J. Malczewskiego.  Faściszową rozsławia w kraju i zagranicą rzeźbiarz Stanisław Socha. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Do zabytków Faściszowej należy zaliczyć cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej, na którym spoczywają żołnierze austro– węgierscy i rosyjscy. Bardzo ciekawą pamiątkę stanowi także przydrożna kapliczka przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem z roku 1862.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Faściszowa w obiektywie Stanisława Kusiaka

 

 

 

 

 

Filipowice

 

 

 

Miejscowość położona nad Dunajcem w zachodniej części Gminy Zakliczyn przy drodze powiatowej Zakliczyn - Czchów. Pierwsze informacje o wiosce pochodzą z 1360 roku, kiedy to Kazimierz Wielki stwierdza, że połowa wsi należy do rycerzy: Zmysława, Mikołaja i Grzegorza z Filipowic, a nie do Króla. Według lokalnego historyka i kronikarza Jędrzeja Mytnika, autora bardzo interesującej monografii o Filipowicach, zostały one założone przez pewnego rycerza Filipa, urzędnika z Sądu ziemskiego z Czchowa około 1400 roku, który zgodnie z przekazem Mytnika, został nagrodzony tymi włościami za waleczność podczas jednej z wojen za czasów Władysława Jagiełły. Filip wybudował dwór i nazwał miejscowość od swego imienia. W swoich dalszych przekazach Jędrzej skupia się na roli Dunajca w życiu mieszkańców, a w szczególności zmianie koryta rzeki, która to zabierała to oddawała chłopom ich ziemię. Dosyć dokładnie opisuje powodzie z lat minionych oraz szkody jakie wyrządziły. Wzmiankuje, że podczas powodzi z 1813 roku wraz z prądem do Filipowic przybył Krzyż wraz z figurą Pana Jezusa, który do dnia dzisiejszego zdobi Kościół. W monografii opisywani są także ówcześni mieszkańcy oraz ich posiadłości. Jędrzej Mytnik opisuje także wydarzenia z I wojny światowej, która również miała swoje epizody w Filipowicach. Należy podkreślić, że Książki dla moich dzieci i innych ludzi… ręcznie spisane Jędrzeja Mytnika to bardzo ciekawy przykład ludowego opisywania historii. Książka pisana głównie o  mieszkańcach wsi – chłopach oraz dla chłopów.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 W Filipowicach w 1865 roku powstała Szkoła Ludowa, w której 5 klas ukończył Jędrzej Mytnik. Dzisiaj działa tutaj Zespół Szkolno - Przedszkolny im. św. Jana Pawła II. Ważną datą jest także rok 1911, kiedy to powstała w tej miejscowości Ochotnicza Straż Pożarna, która funkcjonuje do dziś i jest włączona w Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy.

W tutejszym Domu Strażaka funkcjonuje m.in. świetlica ZCK oraz  Strażacka Orkiestra Dęta "Filipowice". Do najważniejszych zabytków należy Kościół pw. Matki Bożej Śnieżnej. Został on zbudowany w 1888 roku, a w 1923 i 1955 dobudowano odpowiednio nawę boczną oraz przedsionek. 

 

Przez Filipowice przebiega odcinek trasy rowerowej VeloDunajec oraz ścieżka pieszo - rowerowa przy drodze powiatowej do Zakliczyna przez Stróże i Zdonię. 

 

Gwoździec

 

Największa obszarowo miejscowość w Gminie Zakliczyn leżąca w jej północnej części przy drodze powiatowej Melsztyn - Dębno. Badania archeologiczne pozwoliły ustalić, że osadnictwo na terenie Gwoźdźca istniało już 7 tysięcy lat temu, o czym świadczą wyjątkowo interesujące znaleziska;  fragmenty warsztaty tkackiego, narzędzi krzemiennych, nóg glinianego posągu oraz co wydaje się najbardziej fascynujące szczątki prehistorycznego jabłka (zdjęcie po lewej, to teren wykopalisk archeologicznych) .

 

 

 

 

 

 

Pierwsze informacje ze źródeł pisanych o Gwoźdźcu pochodzą z początku XIV wieku i donoszą o istniejącej już wówczas parafii. Szlachecka część Gwoźdźca (gdyż istniały także części: królewska – Zagrody i duchowna – Prebenda, obie nazwy do dziś funkcjonują wśród mieszkańców), zawsze należała do właściwych czasowo panów na zamku melsztyńskim. W połowie XIV wieku kasztelan krakowski Spycimir z Melsztyna zakupił Gwoździec wraz z Charzewicami oraz Zawadą Lanckorońską od rycerza Charza, co w roku 1347 poświadczył król Kazimierz Wielki. Na początku XV wieku Gwoździec trafił w ręce Mikołaja herbu Trąby, ojca Spytka założyciela Zakliczyna nad Dunajcem. Ostatnimi właścicielami Gwoźdźca byli Lanckorońscy. Warto zaznaczyć, że w wiosce od 1820 roku funkcjonowała szkoła trywialna, a w latach 80. powołano do życia szkołę ludową, jednak pierwsze wzmianki o szkole pojawiły się już w 1596 roku. Należy także podkreślić, że tutaj powstała w 1890 roku jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, która działa do dnia dzisiejszego, jest włączona w Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy. Podczas I wojny światowej na granicy Gwoźdźca i Charzewic doszło do bitwy pomiędzy wojskami austro- węgierskimi, a rosyjskimi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kościół pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej został wybudowany w latach 1910 – 1913. Jest to obiekt murowany, jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium w stylu neogotyckim. 

 

 

 

 

 

Gwoździec w obiektywie Stanisława Kusiaka 

 

 

Tutejsza Ochotnicza Straż Pożarna należy do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego, a jej siedzibą jest oakzały Dom Strażaka w którym działa świetlica ZCK oraz utworzony w 1997 roku z inicjatywy Agaty Nadolnik i Marka Niemca Zespół Folklorystyczny "Gwoździec". Przedmiotem działalności zespołu jest przede wszystkim taniec i śpiew ludowy oraz tradycyjne obrzędy. "Gwoździec" reprezentuje Gminę Zakliczyn na konkursach i przeglądach regionalnych i krajowych, ale także międzynarodowych m.in. na Węgrzech i w Bułgarii.

 

W Gwoźdźcu początek ma wytyczona ze środków Stowarzyszenia "Klucz" ścieżka spacerowo – dydaktyczna, która kończy się w pobliskim Melsztynie. Przejście ścieżką zajmuje około 3 godzin. Podczas wyprawy można zapoznać się z najciekawszymi zabytkami Gwoźdźca (kościół, stanowisko archeologiczne), Charzewic (Pomniki – cmentarz z okresu I wojny światowej) oraz Melsztyna (ruiny zamku rodu Melsztyńskich). Ścieżka pozwala aktywnie spędzić czas, łącząc wypoczynek z poznawaniem lokalnej historii oraz odkrywaniem pięknej przyrody. Na trasie dla wygody spacerowiczów zamontowano ławeczki, które pozwalają odpocząć.

 

 

Jamna

 

To najmniejsza i najwyżej położona miejscowość Gminy Zakliczyn, będąca jednocześnie najpopularniejszym adresem turystycznym Gminy Zakliczyn. 

Pierwsza informacja o Jamnej pochodzi z 1370 roku. Ze źródeł historycznych wynika, że wioska była własnością dziedziców zamku rożnowskiego i należała do parafii w Paleśnicy. Odległa historia Jamnej jest bardzo słabo udokumentowana, natomiast wydarzenia z września 1944 roku zapisały się znacznie w lokalnej pamięci. Lesiste, trudno dostępne wzgórza Jamnej były doskonałym miejscem dla partyzantów. Od lipca do listopada 1944 roku działał tutaj aktywnie batalion Barbara Armii Krajowej pod dowództwem kpt. Eugeniusza Antoniego Borowskiego ps. „Leliwa”. Oddziały partyzanckie działały bardzo prężnie, siejąc popłoch wśród wojsk niemieckich okupantów. Dowództwo niemieckie postanowiło rozprawić się z polskimi oddziałami i do walki rzuciło 2 bataliony znanej 14 Dywizji Grenadierów SS, potocznie nazywaną SS – Galizien. Jednostka złożona z Ukraińców, miała za zadanie wyeliminować oddziały kpt. Borowskiego. Bitwa rozegrała się 25 – 26 września i rozpoczęła się okrążeniem batalionu Barbara na wzgórzu oznaczonym jako 530. Po długotrwałych walkach w nocy 26 września oddziały partyzanckie wyrwały się z pierścienia wojsk niemieckich bez większych strat. W odwecie hitlerowcy dopuścili się zbrodni wojennej, paląc całą wieś i mordując wielu jej mieszkańców. Nie oszczędzono nikogo, ani osób starszych, ani nawet młodej matki z niemowlęciem na ręku. Dla uczczenia pamięci ofiar poległych w 1944 roku, w ostatnią niedzielę września mają miejsce uroczystości patriotyczne.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bardzo ważnym wydarzeniem dla Jamnej, a jak się później okazało, również dla całej Gminy Zakliczyn, było przybycie w 1992 r. OO. Dominikanów z Duszpasterstwa Akademickiego z Poznania z o. Janem Górą na czele. Ojcowie stworzyli Sanktuarium Matki Bożej Niezawodnej Nadziei, obraz Matki Bożej został koronowany 3 czerwca 1998 roku na Palcu św. Piotra przez Papieża Jana Pawła II.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jamna jest miejscem wyjątkowym, znanym daleko poza granicami Gminy Zakliczyn. Swoją ogólnopolską sławę zawdzięcza prężnie działającemu Ośrodkowi Dominikańskiemu. Jamna to również doskonałe miejsce dla osób szukających wypoczynku i uprawiania turystyki pieszej oraz rowerowej. Funkcjonująca baza noclegowa m.in. Bacówka, Chatka Włóczykija sprawia, że jest to świetny punkt startu do uprawiania turystyki aktywnej.

 

Jamna w obiektywie Stanisława Kusiaka 

 

 

Kończyska

 

 

Miejscowość leżąca w centralnej część Gminy Zakliczyn, na wschód od Zakliczyna przy drodze krajowej nr 980. Historia zaczyna się w 1215 roku w relacjach Wincentego Kadłubka, o czym pisze Jan Długosz opierając się na przekazach swego wielkiego poprzednika. W średniowieczu miejscowość należała do parafii Opatkowice, czyli obecnego Zakliczyna. W przekazach pojawia się także ród Gierałtów – Ośmiorogów, który miał we władaniu Kończyska pod koniec XIV wieku. W 1883 roku w Kończyskach powstaje Klasztor Sióstr Bernardynek. Jego fundatorkami były: Maria Jadwiga Jurkiewicz (pełniła również funkcję pierwszej przełożonej) oraz siostry hrabianki Ostrowskie: Helena, Julia oraz Karolina.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Kończyska w obiektywie Stanisława Kusiaka 

Siostry zakonne aktywnie włączyły się w życie społeczne wioski. Już w 1911 roku powstała przyklasztorna szkółka elementarna, a siostry również zaczęły uczyć mieszkańców robótek ręcznych. Tutaj to powstały także dwie wspólnoty o czynnym charakterze, z których jedna działa w Brazylii, a kolejna w Stanach Zjednoczonych.

 

Stąd też pochodził pierwszy wójt zbiorowej Gminy Zakliczyn – Józef Budzyn.

Kończyska to doskonałe miejsce dla osób szukających wypoczynku i uprawiania turystyki pieszej oraz rowerowej.

 

Lusławice

 

 

Miejscowość położona w centralnej części Gminy Zakliczyn. Historia Lusławic jest bardzo długa, pierwsze wzmianki pisane pochodzą z początku XIII wieku. Jednak Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, z 1880 roku donosi, że Lusławice to starożytna osada, niegdyś miasteczko, podupadłe skutkiem wojen i zaburzeń domowych. Można więc przypuszczać, że losy tej wioski są znacznie starsze, niż się powszechnie uważa. Słynny historyk i etnograf Feliks Jan Szczęsny Morawski podaje, że miejscowość powstała w 1231 roku, za sprawą Ludysława (Ludpława, Lucława), możnego rycerza pochodzącego z Niemiec. Miejscowość w XIV wieku znajdowała się w rękach Gierałtów – Ośmiorogów, a w ciągu stuleci zmieniała właścicieli. Lusławice zasłynęły na całą Rzeczpospolitą w drugiej połowie XVI wieku. W całej Europie, w tym również na ziemiach polskich rozwijała się reformacja. Silny ruch stworzyli arianie, popularnie zwani Braćmi Polskimi, a jedną z najsłynniejszych siedzib były Lusławice, które należały do rodziny Taszyckich, gorliwych wyznawców nowej wiary. Za początek obecności arian można przyjąć rok 1565, kiedy to zbudowany został zbór. W Lusławicach odbywały się także zjazdy i synody ariańskie z udziałem wybitnych teoretyków arianizmu. Działał tutaj Faust Socyn, który przebywał w lusławickich włościach od 1598 roku aż do śmierci w 1604. Został pochowany nieopodal wielkiego zboru. Jego grób był niejednokrotnie niszczony przez klęski naturalne oraz (znacznie częściej) przez religijnych wrogów Socyna. Zgodnie z lokalną tradycją kości Fausta Socyna zostały wrzucone do Dunajca przez okolicznych chłopów. Do dzisiaj przetrwał kamień nagrobny, który wiele razy był usuwany przez mieszkańców, ale jak głosi legenda, za każdym razem kamień wracał na swoje miejsce za sprawą dwóch, tajemniczych, czarnych postaci. Bracia Polscy oskarżeni o wspieranie Szwedów w okresie potopu zostali wygnani z Polski lub zmuszeni do przejścia na wiarę katolicką, uchwałą Sejmu w 1658 roku. Ten los nie ominął również lusławickich arian, którzy musieli opuścić naddunajecką miejscowość. Właściciel Lusławic Achacy Taszycki, który jeszcze na kilka lat przed wygnaniem odrzucił nauki arian spalił wielki zbór, a kamienie które dotychczas tworzyły świątynię antytrynitarzy, zostały przeznaczone na budowę Klasztoru OO. Franciszkanów w sąsiednim Zakliczynie.

Pamiątką po arianach w Lusławicach jest lamus dworski z początku XVII wieku, którego pierwotnym przeznaczeniem miał być zbór. Na terenie parku dworskiego znajduje się również, wcześniej już wspomniane mauzoleum Fausta Socyna, z oprawą z 1936 roku, ufundowaną przez jego następców i braci w wierze.

Do zabytków należy również zaliczyć dworek pochodzący z początku XIX wieku. W latach 1923 – 1926 przebywał tu Jacek Malczewski, który zachwycał się zakliczyńskimi pejzażami i uwieczniał je na swoich wybitnych dziełach. Wokół dworu, na powierzchni 5 ha, rozciąga się park z końca XVIII wieku. Od 1976 roku do roku 2020 właścicielem dworu był najwybitniejszy polski kompozytor XX wieku,  prof. Krzysztof Penderecki. Ten genialny Kompozytor był blisko związany z Lusławicami i Gminą Zakliczyn, czego dowodem jest przywrócony do świetności dwór szlachecki ze zbudowanym arboletum oraz  powstanie w latach 2011 – 2013 Europejskiego Centrum Muzyki im. Krzysztofa Pendereckiego.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lusławice w obiektywie Stanisława Kusiaka 

Obecnie posiadłość dworska oraz ECMKP stanowi własność Skarbu Państwa i stanowi jedna z największych atrakcji kulturowych Gminy Zakliczyn. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Melsztyn

 

 

 

Miejscowość najprawdopodobniej z największym dorobkiem historycznym w Gminie Zakliczyn.
Melsztyn swoją ogólnopolską sławę zawdzięcza ruinom zamku należącego w średniowieczu do bardzo możnego i wpływowego rodu Melsztyńskich. Zamek powstał w latach 1340 – 1354 na wzgórzu, u stóp którego płynął wówczas Dunajec. Fundatorem i budowniczym zamku był Spycimir, słynny kasztelan krakowski, który zakupił Charzewice, Gwoździec, Zawadę od rycerza Charza. Protoplasta Melsztyńskich i Tarnowskich nazwał zamek Mühlstein – co oznacza kamień młyński.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Melsztyn w obiektywie Stanisława Kusiaka 

Z czasem nazwa została spolszczona i przyjęła współczesne brzmienie. Syn Spycimira po śmierci ojca w 1356 roku przejął warownię melsztyńską i ufundował kościół, który w 1364 roku stał się kościołem parafialnym, a pierwszym proboszczem został niejaki Mikołaj. Parafia istniała prawie do końca XVIII wieku, a następnie została przeniesiona do pobliskich Domosławic, gdzie przeniesiono także część wyposażenia melsztyńskiego, np. zabytkową kamienną chrzcielnicę z 1490 roku. Sam zamek wybudowany w stylu gotyckim był budowlą obronną, jednak w połowie XVI wieku został przebudowany, przez kolejnego właściciela – Spytka Jordana, w rezydencję renesansową i zaczął spełniać również funkcję reprezentacyjną. Melsztyn zmieniał właścicieli w ciągu wieków: na początku XVII wieku został przejęty przez rodzinę Tarłów, a od połowy XVIII przez Lanckorońskich. Zamek w tym okresie coraz bardziej podupadał, a kres jego świetności przypada na okres konfederacji barskiej. W 1771 roku został zajęty przez wojska konfederackie i spalony przez Kozaków, służących w wojskach rosyjskich. Zniszczonej budowli nie odbudowano, a wręcz przeciwnie, pozostałe kamienie wykorzystano do budowy kościoła w Domosławicach i okolicznych folwarków. Powolne rozbieranie pozostałości zamku trwało do połowy XIX wieku, kiedy to zaborcze władze austriackie zakazały tego procederu, a następnie poczyniły starania w celu zabezpieczenia murów, które do dziś górują nad doliną Dunajca.

Melsztyn to wymarzone miejsce dla wielbicieli historii, którzy fascynują się okresem średniowiecza. W tym czasie za sprawą kilku pokoleń Melsztyńskich, był znany w całej Polsce oraz daleko poza jej granicami jako ważny ośrodek polityczny. Postać Spytka z Melsztyna, kasztelana krakowskiego została uwieczniona przez Henryka Sienkiewicza w powieści Krzyżacy. Melsztyn to także miejsce dla miłośników turystyki pieszej i rowerowej.

 

Obecnie staraniem władz samorządowych Gminy Zakliczyn - od 2022 roku właściciela zamku melsztyńskiego - wieża zamkowa (tzw. donżon) jest rekonstruowany i stanowi fantastyczny punk widokowy na dolinę Dunajca. 

 

Z inicjatywy Stowarzyszenia "Klucz" w ostatni weekend czerwca odbywają się tutaj "Biesiady rycerskie" podczas których grupy rekonstrukcji historycznej prezentują dawne stroje, obyczaje oraz sztukę rycerską. Podczas Biesiad nie brakuje smacznego jadła, koncertów oraz wystaw. Tradycją Biesiad są też; bitwa o zamek, obrzęd świętojański i puszczanie wianków w Dunajcu. 

 

Olszowa

 

 

 

Miejscowość położona na południu Gminy Zakliczyn, na wschód od drogi krajowej nr 975. Pierwsza wzmianka pisana o tej miejscowości pochodzi z kronik Jana Długosza, który opierając się na przekazach Wincentego Kadłubka, wspomina miejscowość z 1215 roku. Pozostała historia jest słabo udokumentowana. Na kartach dziejów pojawia się nazwisko Achacego Taszyckiego, w którego władaniu była Olszowa na początku XVI wieku. W przekazach Jana Długosza pojawia się informacja o parafii w Olszowej, jednak w wyniku badań historyków okazało się, że najprawdopodobniej jest to pomyłka kronikarza i takowa nigdy nie istniała. Pod koniec XVIII wieku wybudowano piękny dwór szlachecki, który był otoczony wspaniałym parkiem w stylu angielskim. Ostatnią właścicielką dworskich włości była hrabina Stecka. Po II wojnie światowej dwór został gruntownie przebudowany i zaadoptowany na szkołę podstawową, która mieściła się tam do 2001 roku.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Olszowa w obiektywie Stanisława Kusiaka 

Do ciekawych zabytków należy także zaliczyć murowaną kapliczkę, znajdującą się w centralnej części wsi, przy drodze do Paleśnicy. Wewnątrz znajdują się feretron z ludową rzeźbą NP Maryi Niepokalanie Poczętej oraz ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena z XIX w., jak również krucyfiks procesyjny z XIX w i obraz Matki Boskiej Szkaplerznej.
Olszowa to miejsce nieodkryte jeszcze przez turystów. Pogórzańskie pejzaże zachwycają swoją naturalnością, a widok na dolinę Paleśnianki zapiera dech w piersiach. Przez wioskę przebiega czarny szlak turystyczny, ze Styru aż do Jamnej.

 

 

 

 

Paleśnica

 

 

Miejscowość położona w południowej części Gminy Zakliczyn, w dolinie Paleśnianki, której centrum przecina droga krajowa nr 975. Lokacja wsi na prawie niemieckim miała miejsce za panowania Kazimierza Wielkiego w 1351 roku – zabiegał o nią ród Gryfitów z Rożnowa. Wioska istniała jednak już znacznie wcześniej, niektóre źródła mówią nawet o 1086 roku! Według legendy to właśnie stąd miał pochodzić słynny wojownik Klemens, który poległ w 1241 roku podczas bitwy z Mongołami pod Legnicą. Paleśnica była osadą rzemieślniczą, w której zajmowano się przede wszystkim kowalstwem i płatnerstwem – według lokalnej tradycji podczas bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku, rycerze polscy używali mieczy wykutych z paleśnickiej stali. Paleśnica mogła się rozwinąć dzięki wydobywanym rudom żelaza w pobliskiej Rudzie Kameralnej. Swoją nazwę wioska również zawdzięcza kuźni. Do produkcji stali wykorzystywano kuźnicę wodną, którą nazywano pałecznicą i taka była też pierwotna nazwa miejscowości (u Jana Długosza pojawiają się także: Palyecznica oraz Paleschnycza). W 1397 na mocy aktu wydanego przez Władysława Jagiełłę postawiono drewniany kościół pw. św. Klemensa – patrona górników. Przetrwał on aż do początku XIX wieku, kiedy to postawiono nowy, murowany pw. św. Justyny P. i M. w 1809 roku. Na miejscu starego kościoła mieści się obecnie cmentarz parafialny. Obecna świątynia powstała z fundacji Justyny Lanckorońskiej. Ołtarz główny pochodzi z 1895 roku, z tego samego okresu są dwa ołtarze boczne w stylu neoromańsko – neobarokowym. Również Paleśnicy nie ominęła rabacja. 21 lutego 1846 roku w okrutny sposób zabity został przez chłopów dzierżawiący wieś od Lanckorońskich Adolf Uhma, ojciec Antoniego, uczestnika powstania styczniowego i bitwy pod Miechowem z 17 lutego 1863 roku. Na terenie Paleśnicy od dawna rozwijała się oświata, już w XIV wieku powstała szkoła przykościelna, a w 1859 powstała pierwsza szkoła publiczna, trywialna. Przez wieś przebiegał front podczas I wojny światowej, czego pozostałością są dwa cmentarze wojenne z tego okresu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Paleśnica w obiektywie Stanisława Kusiaka

 

W okresie II wojny światowej na terenie Paleśnicy aktywnie działały jednostki partyzanckie. Z tej miejscowości pochodzili Stanisław Chrobak – działacz opozycji antykomunistycznej, jeden z założycieli NSZZ RI Solidarność, senator RP oraz Wójt Gminy Zakliczyn oraz Wiesław Woda – wojewoda tarnowski, poseł na Sejm RP, który zgniął w Katastrofie Smoleńskiej.

W Paleśnicy funkcjonuje Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki z nowoczesnym kompleksem sportowym i filią Szkoły Muzycznej z Domosławic oraz Parafialny Klub Sportowy "Jedność".

 

Roztoka

 

 

Miejscowość położona w północno – wschodniej części Gminy Zakliczyn w dolinie Dunajca oraz na wzniesieniach Pogórza Wiśnickiego przy zbiegu dróg krajowych nr 975 i 980 na tutejszym rondzie. Wieś opisuje Jan Długosz i nazywa ją Rosthok. Zamieszcza również informację o płaceniu dziesięciny przez mieszkańców na rzecz prebendarza w Dębnie. Właścicielem wioski pod koniec XIV wieku jest Piotr Odrowąż ze Szczekocin. Następne źródła pisane donoszą, że Roztoka była własnością Achacego Taszyckiego pod koniec XVI wieku. Na terenie miejscowości Karpacka Ekspedycja Archeologiczna prowadziła w latach 60. badania archeologiczne. Poszukiwania wykazały, że w Roztoce w okresie przedpaństwowym istniał duży gród słowiański.

Na terenie Roztoki znajduje się także zabytek z czasów I wojny światowej – cmentarz wojenny nr 291, na którym spoczywa 34 żołnierzy armii austro – węgierskiej, którzy polegli na początku 1915 roku na froncie przebiegającym przez Gminę Zakliczyn.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Roztoka w obiektywie Stanisława Kusiaka 

Roztoka to popularna miejscowość pod względem turystycznym. Jest to spokojne, pięknie położone miejsce ze wspaniałym widokiem na przełom Dunajca. Walory naturalne oraz estetyczne doceniają turyści z całej Małopolski, chętnie wykupując grunty pod budowę domków kempingowych.

 

Ruda Kameralna

Miejscowość położona w południowo – zachodnim rejonie Gminy przy drodze powiatowej Bieśnik - Filipowice. Ruda Kameralna została założona w 1372 roku, co potwierdzają dokumenty katedry krakowskiej. Zgodnie z nimi wieś powstała dzięki braciom Błażejowi i Filipowi z Tworkowej, którzy uzyskali zgodę ma lokację wsi u Pasco de Brzana (Paszko z Brzany). Nazwa Ruda pochodzi od złóż rud żelaza, które znajdują się na jej terenie. Przed wiekami, w okresie średniowiecza były one eksploatowane na dużą skalę i przetapiane w tzw. dymarkach, a przekuwane w pobliskiej Paleśnicy. Ponieważ jest to miejsce zaciszne i spokojne, do nazwy przylgnęło określenie Kameralna.

Historia Rudy nie jest szczegółowo udokumentowana, Jan Długosz wzmiankuje jedynie, że sołtys odprowadzał dziesięcinę biskupowi krakowskiemu z 2 łanów pola. W gęstych lasach Rudy Kameralnej działały oddziały partyzanckie podczas II wojny światowej oraz jednostki podziemia antykomunistycznego już po 1945 roku. 27 września 1947 roku zabity został tutaj kpt. Jan „Salwa” Dubaniowski, komendant Okręgu Bocheńskiego Narodowych Sił Zbrojnych, awansowany pośmiertnie do stopnia majora.

 

Działa tutaj Ośrodek Praktyk Artystycznych Teatru Nie Teraz w świetlicy ZCK, a przy świetlicy wybudowany został ze środków społecznych Pomnik mjra Jana Dubaniowskiego "Salwy" i Jego Żołnierzy. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Ruda Kameralna w obiektywie Stanisława Kusiaka 

Do najciekawszych zabytków należy Kaplica pw. Św. Trójcy, która powstała w 1971 roku, na miejscu spalonej z 1864 r. Warto również zwrócić uwagę na małą kapliczkę, pochodzącą z połowy XIX wieku, wewnątrz której znajduje się rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego w stylu ludowym i obrazy Świętej Rodziny oraz Serca Najświętszej Panny Maryi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ruda Kameralna to idealne miejsce dla osób, które cenią sobie ciszę oraz spokój. Położenie sprawia, że można znaleźć tutaj chwilę wytchnienia, a dobrze rozbudowana baza noclegowa zapewni zakwaterowanie na najwyższym poziomie. No i zobaczycie tutaj najpiękniejszy (od niedawna prawnie chroniony) wodospad na rzeczce Rudzance. 

 

Słona

 

Miejscowość położona na wzgórzach Pogórza Ciężkowicko – Rożnowskiego, u podnóża góry Styr. Nazwa wioski pochodzi od złóż wód solankowych, które obficie występują na obszarze całego Pogórza. Słona po raz pierwszy została opisana przez Jana Długosza, który łączy miejscowość z datą 1215. Historia Słonej jest słabo udokumentowana. Warto wspomnieć o właścicielach z końca XVI wieku – rodzinie Taszyckich, która płaci dziesięcinę parafii w Zakliczynie. Badania historyków dowiodły, że pod koniec XVII wieku w Słonej poszukiwano złóż soli kamiennej, czego pozostałością są ślady po 4 szybach górniczych. Przed II wojną światową złoża wód były eksploatowane przez dwór z Olszowej, który wysyłał beczki aż do Wiednia. W Słonej urodził się w 1909 roku Krystyn Gondek, franciszkanin, pojmany przez Niemców w 1942, zginął w obozie koncentracyjnym Dachau. Został beatyfikowany w 1999 roku przez Jana Pawła II podczas Jego wizyty w Polsce. Błogosławiony Krystyn Gondek jest patronem Szkoły Gimnazjalnej w Zakliczynie. W Słonej pamiątką po II wojnie światowej jest obelisk, który został postawiony ku czci poległych w 1944 roku partyzantów. Nocowali w jednej z chat, w której zostali zaskoczeni przez oddziały niemieckiego okupanta. W nierównej walce poległo 4 partyzantów.
Słona to bardzo interesująca miejscowość pod względem krajoznawczym i przyrodniczym. Występują tutaj formacje buczyny karpackiej oraz liczne gatunki roślin pod ochroną. Ogromną urodą zachwyca także przełom potoku Słonianki, który płynie między wzniesieniami Styru oraz Słonej Góry.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W budynku byłej szkoły działa świetlica profilaktyczna oraz prężne KGW "U źródła". 

Gmina Zakliczyn podjęła działania mające na celu stworzenie tutaj tężni solankowej, wykorzystującej naturalne walory lecznicze miejscowości.

 

 

Stróże

 

Miejscowość leżąca przy drodze powiatowej Zakliczyn - Czchów. Źródła historyczne pisane wspominają po raz pierwszy o Stróżach pod koniec XIII wieku (lub może XI,) i przypisują przynależność wioski do Klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Na kartach historii Stróże pojawiają się po raz kolejny w 1369 roku i wymieniane są jako jedna z wsi królewskich. Następna wzmianka pochodzi z dokumentu króla Kazimierza Jagiellończyka z 2 listopada 1478 roku, gdy wioska jest wymieniana w akcie rozgraniczenia Charzewic i Opatkowic (obecnie Zakliczyn).
Według Słownika Lindego nazwa miejscowości pochodzi od powinności strażniczej chłopów, którzy kolejno mieli odprawiać straż nocną we dworze starosty czchowskiego, który właśnie tutaj miał swoją siedzibę. W tej właśnie posiadłości na świat przyszła w 1603 roku Marianna Marchocka, córka starosty Pawła Marchockiego, Karmelitanka oraz kandydatka na ołtarze. W 1656 roku na terenie Stróż doszło do potyczki pomiędzy żołnierzami szwedzkimi, a mieszkańcami Zakliczyna. W wiosce znajduje się mogiła poległych wówczas rajtarów.
Stróże były miejscem odwiedzanym i lubianym przez sławnych Polaków. W latach 1845 – 1846 przebywał tutaj, w dworku rodziny Dunikowskich, znany polski poeta, podróżnik Maciej Bogusz Stęczyński. Zastała go tutaj rabacja galicyjska, podczas której został dotkliwie pobity, a także aresztowany przez lokalnych chłopów i przewieziony do tarnowskiego aresztu, z którego został wypuszczony po kilku miesiącach. W tym samym dworze w okresie II Rzeczypospolitej często gościł Jacek Malczewski, który przygotowywał tutaj swoje dzieła. Kronika rodziny Dunikowskich donosi o jeszcze jednym, dostojnym gościu. 18 lipca 1929 roku na dwór przybył sam Prezydent Ignacy Mościcki.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Podczas I wojny światowej przez Stróże przebiegała linia frontu, a sama miejscowość była zajęta przez wojska rosyjskie. Z kolei podczas II wojny światowej w budynkach dworskich stacjonowały oddziały niemieckie.
Wyżej wymieniony dwór jest największym zabytkiem w Stróżach. Został zbudowany na przełomie XVIII i XIX wieku, a około roku 1930 gruntownie przebudowany w stylu neobarokowym Dwór, w którym obecnie mieści się Dom Pomocy Społecznej, otacza park założony na początku XX wieku. Należy także zwrócić uwagę na kamienny krzyż, znajdujący się w centrum wsi oraz na kamień u jego podnóża. Przed wiekami pełnił on funkcję pręgierza do karania niepokornych kmieci.

W Stróżach funkcjonuje Szkoła Podstawowa im. T. Kościuszki, Ochotnicza Straż Pożarna, LKS "Orzeł" – najstarszy klub sportowy w Gminie Zakliczyn oraz prężnie działające Stowarzyszenie "Pod bocianim gniazdem".   

 

Wesołów

 

Miejscowość leżąca w centrum Gminy, sąsiadująca od zachodu z Zakliczynem. Jest to jedna z najstarszych wiosek na tym terenie, a jej historia jest ściśle związana ze stolicą Gminy. W dokumentach historycznych Wesołów należy utożsamiać z nazwą Ujazd. Dopiero z biegiem wieków przyjęła się obecna nazwa. Pierwszą informację o Ujeździe można odnaleźć w dokumentach legata papieskiego Idziego z początku XII wieku, w których potwierdza przynależność wioski, ale także Opatkowic do Zakonu Benedyktynów w Tyńcu. Miejscowość ta leżała na szlaku handlowym z Krakowa do Biecza, w tym miejscu istniała też przeprawa przez Dunajec. Ujazd był miejscem, które pozwalało podróżującym kupcom posilić się i wypocząć, gdyż tutaj znajdowała się przydrożna karczma. Był on też przedmiotem sporu pomiędzy opactwem tynieckim, a Spytkiem IV z Melsztyna. Na początku XVI wieku Ujazd przejęła w swoje władanie rodzina Jordanów herbu Trąby (w tym samym czasie nabyli zamek melsztyński oraz Opatkowice, którym prawa miejskie nadał Spytek Wawrzyniec Jordan i przemianował je na Zakliczyn). Od tego czasu spada rola Wesołowa – najprawdopodobniej w tym okresie zatarła się nazwa Ujazd i przyjęła obecna – pozostaje już on w cieniu Zakliczyna.

Pod koniec XIX wieku zostaje w Wesołowie wybudowany drewniany most, który kilkukrotnie był niszczony przez powodzie, ale także podczas I wojny światowej, kiedy to Austriacy spalili przeprawę, aby uniemożliwić wojskom rosyjskim przekroczenie rzeki. Odbudowywany wielokrotnie most, służył podróżującym aż do 1978 roku, kiedy otworzono nowy prowadzący z Roztoki do Zakliczyna. Po starym moście pozostały jedynie dwa przyczółki na obu brzegach Dunajca. Do ciekawych zabytków należy kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena. Została ona przyniesiona przez powódź w 1813 roku i stoi obecnie przy drodze do starej przeprawy. Wesołów tracąc przeprawę zyskał ciszę i spokój. Jest to obecnie doskonałe miejsce do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej (przebiega tędy trasa VeloDunajec).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Na terenie po byłej szkole wybudowano okazały budynek świetlicy wiejskiej, która służy lokalnej społeczności oraz organizacjom pozarządowym. 

 

Wola Stróska

 

Miejscowość leżąca u podnóża szczytu Mogiła w pasie Pogórza Rożnowskiego, na południe od drogi powiatowej Zakliczyn - Czchów. Historia wioski jest bardzo słabo udokumentowana, jedna z niewielu informacji pochodzi z połowy XIV wieku i dotyczy statusu wsi, która zaliczała się do grona posiadłości królewskich. Osada najprawdopodobniej wyodrębniła się z pobliskich Stróż.

W lasach Woli Stróskiej podczas II wojny światowej bardzo aktywne były oddziały partyzantki Armii Krajowej. Na szczycie wzgórza, na czas akcji Burza umieszczono leśny szpitalik, w którym walczący leczyli odniesione rany. Punkt sanitarny był dobrze ukryty wśród gęstego lasu, jednak na skutek zdrady, Niemcy dowiedzieli się o nim i postanowili go zlikwidować. Z 4 na 5 października 1944 roku oddziały niemieckiej żandarmerii zaatakowały pozycje partyzantów. Z powodu złych warunków atmosferycznych oraz braku odpowiedniej komunikacji, oddział Armii Krajowej został zaskoczony przez wroga. Niemcy próbowali okrążyć stanowiska partyzantów, jednak dzięki silnemu oporowi i gęstej mgle, nie zdołali całkiem rozbić szyku obrońców. Potyczka zakończyła się około godziny 16:30 wycofaniem obu walczących stron. Partyzanci ponieśli ciężkie straty – poległo 9 żołnierzy oraz Władysław Mossoczy – pochodzący z Brzeska, student medycyny Uniwersytetu Jagiellońskiego, który pełnił opiekę medyczną nad rannymi. Według późniejszych relacji partyzantów wśród Niemców było 15 rannych i zabitych. Odrestaurowany szpitalik do dziś stoi w lasach Woli i przypomina o tragedii poległych. Każdego roku w październiku w tym samym miejscu, w którym zginęli walczący o wolną Polskę, odbywają się uroczystości patriotyczne ku ich pamięci. W miejscu zbiorowej mogiły w 1986 roku partyzanci, którzy przetrwali wojenną zawieruchę, ufundowali pamiątkowy obelisk dla upamiętnienia towarzyszy broni.
Do odwiedzenia Woli Stróskiej powinna zachęcić nas jej przyroda. Jest to spokojne miejsce, obfitujące w piękne, zapierające dech w piersiach krajobrazy. Szczególnie urzekający jest pejzaż Kotliny Zakliczyńskiej, płynącego przez nią Dunajca i zamykających ją wzniesień Pogórza Wiśnickiego.
W kontekście Woli Stróskiej warto przytoczyć miejscową opowieść, która objaśnia pochodzenie nazwy wzgórza Mogiła. Zgodnie z legendą przed wieloma wiekami na terenie obecnej Woli istniała wioska, w której zamieszkiwali głównie niezamożni chłopi. Pośród nimi żyła także piękna dziewczyna oraz chłopiec, którzy bardzo się kochali. Niestety ukochana zapadła na ciężką chorobę i nic, ani nikt nie był w stanie jej pomóc. Chłopiec czuwał przy ukochanej dniem i nocą, jednak wkrótce zmarła. Została pochowana w ziemnej mogile. Chłopiec codziennie, do końca życia przychodził na grób dziewczyny, zostawiając na nim grudkę ziemi. I tak powstała wysoka góra Mogiła, która do dziś jest pamiątką i symbolem wielkiej miłości.

W Woli Stróskiej działa Ochotnicza Straż Pożarna, w miejscowym Domu Strażaka działa świetlica ZCK oraz organizacje pozarządowej, w tym oddział Stowarzyszenia "Klucz" – Wolska Organizacja Kobiet "Nad potokiem"  

 

Wróblowice

 

Miejscowość położona w północno – wschodniej części Gminy Zakliczyn na prawym brzegu Dunajca przy drodze powiatowej Zakliczyn - Tarnów. Udokumentowana historia miejscowości pochodzi z II połowy XIV wieku. Spytek z Melsztyna wspierający Jadwigę i unię polsko – litewską w 1385 roku uzyskał od królowej zgodę na lokację swoich posiadłości na prawie magdeburskim, pośród których znajdowały się Wróblowice. Początkowo wioska była podzielona na dwie części: Górne i Dolne, które z biegiem czasu połączyły się w jedną miejscowość, najprawdopodobniej około XVI wieku. Jak podaje Jan Długosz, od początku istnienia Wróblowice należały do parafii opatkowickiej i tam też mieszkańcy odprowadzali dziesięcinę co dwa lata. Były typową wioską rycerską, a następnie szlachecką. W połowie XV należały do Jakuba i Jana herbu Strzemię. Połączone w jedną wieś Wróblowice pod koniec XVI wieku były własnością Stanisława Kowalewskiego. Na przełomie XVIII i XIX wieku były w rękach rodziny Lanckorońskich.
Historia miejscowości do wieku XX jest dość słabo udokumentowana. Na terenie Wróblowic miał miejsce również epizod kampanii wrześniowej. 6 września 1939 roku 24 Dywizja Piechoty, dowodzona przez płk. Bolesława Marię Krzyżanowskiego powstrzymała nacierającą 4 Dywizję Lekką Wehrmachtu, a następnie zgodnie z rozkazem gen. Fabrycego wycofała się nad Wisłokę, w celu osłony drogi na Lwów.
Najbardziej interesującym zabytkiem Wróblowic jest eklektyczny dwór, który pochodzi z 1895 roku. Jest to murowany, parterowy, podpiwniczony budynek. Należy zwrócić szczególną uwagę na wejście do piwnicy. Zdobi je renesansowy, kamienny portal, który pochodzi najprawdopodobniej z melsztyńskiego zamku.

Funkcjonują tutaj: Niepubliczna Szkoła Podstawowa, Ochotnicza Straż Pożarna oraz KGW "Wróblowianki".  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wróblowice to wymarzone miejsce dla osób kochających przyrodę. Ogromnym walorem jest położenie wioski nad Dunajcem, który dostarcza wspaniałych wrażeń estetycznych oraz pozwala się odprężyć i wypocząć.

 

Zawada Lanckorońska

 

Miejscowość położona na lewym brzegu Dunajca, na wzniesieniach Pogórza Wiśnickiego przy drodze krajowej nr 980 Jurków – Biecz,  kryje w sobie bardzo niezwykłą historię.
Pierwsze wzmianki pisane o Zawadzie Lanckorońskiej pochodzą z 1347 roku. Wymienia ją Jan Długosz jako Zawodczauy, należące do parafii melsztyńskiej. Pod koniec XVI wieku należała do pana na zamku melsztyńskim – Spytka Jordana. Tyle o odległej historii Zawady donoszą źródła pisane. Znacznie ciekawsze informacje o przeszłości dostarczają nam źródła niepisane. Badania archeologiczne na tym terenie były prowadzone od początku XX wieku, kontynuowane w latach 1938 – 1939, 1966 – 1967 (w ramach Karpackiej Ekspedycji Archeologicznej) oraz w roku 1993. Podczas tych poszukiwań naukowcy ustalili, że na wysokim wzniesieniu górującym nad doliną Dunajca przed wiekami istniał potężny, prasłowiański gród. Datuje się, że początki urbanizacji na tym terenie sięgają VI wieku p.n.e. Z tego okresu pochodziły przedmioty użytku codziennego, odnalezione w Zawadzie Lanckorońskiej. W okresie lateńskim oraz wpływów rzymskich obszar ten w dalszym ciągu był zamieszkany. Istnieją przekazy, że w tym miejscu mogli stacjonować rzymscy legioniści. Osada została najprawdopodobniej zasiedlona ponownie na większą skalę, we wczesnym średniowieczu, a największy okres świetności przypada na X wiek. Jednak gród nie rozwinął się, ani nie przekształcił w ośrodek typu miejskiego, ponieważ zapewne został zniszczony na początku XI wieku. Sugeruje to duża liczba grotów strzał odnalezionych na terenie grodu, charakterystycznych dla tego okresu i wystrzelonych w kierunku wałów.
Grodzisko składało się z dwóch części: zamczyska – o powierzchni ok 2 hektarów oraz mieściska – podgrodzie o ponad dwukrotnie większej powierzchni. Gród był otoczony potężnym wałem, który przy podstawie osiągał szerokość dochodzącą do 19 metrów. Do elementów obronnych zaliczyć również należy częstokół oraz palisadę. Wejścia do grodu strzegły dwie bramy. Jako ciekawostkę należy dodać, że wały budowano w oparciu o konstrukcję przekładową, a nie skrzynkową, która jest charakterystyczna dla grodów wielkopolskich, jak np. w Biskupinie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Podczas badań archeologicznych wydobyto wiele ciekawych eksponatów, przede wszystkim ceramiki, ale również fragmenty żaren, grotów, czy uprzęży końskiej. Jednak najciekawsze znalezisko miało miejsce w 1932 roku i zostało dokonane przypadkowo przez okolicznych mieszkańców. Odkryli oni wówczas skarb – 30 srebrnych ozdób, paciorków oraz kolczyków o ogromnej wartości historycznej. W latach późniejszych odkryto także pewną ilość grzywien siekieropodobnych, które przed wiekami pełniły funkcję pieniądza.
Swoje piętno w historii Zawady odcisnęła również II wojna światowa. 1 sierpnia 1944 roku Niemcy w odwecie za zabicie żołnierza służby pomocniczej, bestialsko zamordowali 8 mieszkańców wioski. Ich pamięć uczczono obeliskiem, który znajduje się przy drodze krajowej.
Warto również zastanowić się nad etymologią tej bardzo interesującej i niezwykłej nazwy. Pierwszy człon Zawada to dawne określenie grodu, który miał zawadzać najeźdźcy podczas najazdu lub miejsce, o które koniecznie trzeba było zawadzić podczas podróży, w celu wymiany handlowej. Druga część Lanckorońska odnosi się do ostatnich posiadaczy tej wioski – rodziny Lanckorońskich.
Oprócz walorów historycznych, Zawada posiada także ogromne zalety przyrodnicze. Piękne umiejscowienie, nad brzegiem Dunajca i urokliwe położenie na wzgórzach Pogórza Wiśnickiego sprawia, że jest to bardzo popularne wśród turystów, którzy bardzo chętnie decydują się na wypoczynek w tej miejscowości.

 

Zdonia

 

Miejscowość położona na południe od Zakliczyna, częściowo na nizinnym obszarze Kotliny Zakliczyńskiej, a częściowo na wzniesieniach Białej Góry, przy drodze powiatowej Zakliczyn - Czchów. Historia tej miejscowości zawsze była związana z sąsiadującym Zakliczynem. Pierwsze informacje pojawiają się już w 1086 roku w źródłach historycznych i wspominają o osadzie Zdonovici, która ewoluowała we współczesną Zdonię. Kolejną wzmiankę odnajdujemy w dokumentach legata papieskiego Idziego z początku XII wieku, który przypisuje tę miejscowość tynieckim benedyktynom (podobnie jak i Wesołów). Wioska, jak i wiele innych z terenu Gminy Zakliczyn zostaje wymieniona przez Jana Długosza. Rok 1374 jest bardzo ważną datą w historii miejscowości, gdyż zostaje ona oddana w zastaw Janowi z Melsztyna przez opata z Tyńca. W 1557 roku przechodzi ona w ręce Spytka Wawrzyńca z rodu Jordanów wraz z Opatkowicami i Ujazdem (Zakliczynem i Wesołowem) w wyniku zamiany z klasztorem tynieckim za Polichty i Brzozową, co potwierdza król Zygmunt August w 1564 roku. Dalsza historia jest mało dokładnie odnotowana, o miejscowości, a dokładniej o jej mieszkańcach wspominają kroniki Ojców Franciszkanów z Zakliczyna. Warto jeszcze zaznaczyć, że w okresie I wojny światowej na wzgórzach Zdoni stacjonowały oddziały rosyjskie i były tutaj prowadzone ciężkie walki.

Do najciekawszych zabytków należy dwór, wybudowany w II połowie XIX wieku, przebudowany w 1902 roku w stylu eklektycznym. Wokół dworu znajdują się pozostałości parku dworskiego oraz sadzawka. Kolejnymi pamiątkami przeszłości są kapliczki. Szczególnie jedna powinna zwrócić dużą uwagę, znajduje się ona w sąsiedztwie 4 lip drobnolistnych, które posiadają status pomników przyrody.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W maju 2023 roku została oddana do użytku świetlica wiejska - nowoczesny, zmodernizowany budynek po byłej szkole i bibliotece. Przez miejscowość przebiega ścieżka pieszo - rowerowa biegnąca od Zakliczyna do Filipowic. 

Opracowanie - Kazimierz Dudzik ©